بخش هشتم - اورانوس و نپتون

اورانوس

• اورانوس، هفتمین سیاره در منظومهِ خورشیدی، یک غولِ بزرگ است که از گاز درست شده است. این گوی بزرگ، دورترین سیاره‌ای است که در یک آسمانِ تاریکِ تاریک که ابری نباشد می‌توان از روی زمین آن را به چشم دید! قُطرِ استوایی اورانوس ۲۵۵۵۹ کیلومتر یعنی بیش از چهار برابر زمین است!
   
• پس از ساختِ تلسکوپ‌، نخستین سیاره‌ای که ستاره‌شناسان یافتند، اورانوس بود. این کار را ستاره‌شناس بریتانیایی، «ویلیام هرشل» (William Herschel)، در سال ۱۷۸۱ با یک تلسکوپِ شش اینچی انجام داد.
   
• میانگینِ دوریِ اورانوس از خورشید ۲۸۷۲۴۶۰۰۰۰ کیلومتر دور می‌باشد، از این رو برای رسیدنِ آفتاب به این غولِ گازی دو ساعت و چهل دقیقه زمان نیاز است!
   
• شعاعِ منظومهِ خورشیدی کم‌وبیش پنج ساعت و سی دقیقهِ نوری است.
   
• روی این گوی بزرگِ پوشیده از ابرهایی به رنگِ سبز و آبی است که پدیدآمده از کریستال‌های ریزِ گازِ «متان» (Methane) می‌باشند. این کریستال‌ها بیرون از اتمسفرِ سیاره، یخ زده‌اند و این نمای قشنگ را به اوارنوس داده‌‌اند.
   
• در ژرفای این ابرهای آشکار، شاید ابرهای سِتَبر و فشردهِ ساخته‌شده از آبِ مایع و کریستال‌های یخِ آمونیاک نیز باشند. در کانونِ این سیاره می‌بایست یک هسته سنگی، کم‌وبیش به اندازهِ زمین جای گرفته باشد، اما دانشمندان هنوز در این باره نمی‌دانند. آنها همچنین نمی‌دانند که آیا هرگونه «زیستی» در این سیاره می‌توان یافت یا نه، چون بیشترِ دانسته‌های ما درباره این سیاره پس از پروازِ ماهوارهِ کاوشگرِ «وُاِیجِر ۲» (Voyager ۲) از کنارِ آن به دست آمده است و هنوز هیچ کاوشگری بر روی این سیاره فرود نیامده است.
   
• این کاوشگر در ۸۰ هزار کیلومتر دورتر، از ابرهای روی این سیاره در سال ۱۹۸۶ میلادی گذر کرد و داده‌های بسیار ارزشمندی از اورانوس را به زمین فرستاد.

مدار و گردش

• سیاره اورانوس ۳۰۶۶۸ روزِ زمینی، یک بار به گَردِ خورشید می‌چرخد که کم‌وبیش برابر با ۸۴ سالِ زمینی است.
   
• هر روز در اورانوس برابر با ۱۷ ساعت و ۱۴ و ۲۴ ثانیه می‌باشد، از این رو، یک سال در سیاره اورانوس ۴۲۷۱۸ روزِ اورانوسی است!

بخش اتمسفرِ سیاره اورانوس بسیار تندتر می‌چرخد. تندترین بادهای اورانوس که در دو سوم از بخشِ استوایی تا قطبِ جنوبِ آن اندازه‌گیری شده‌اند، با شتابِ ۷۲۰ کیلومتر در ساعت می‌وزند! از این رو، اتمسفرِ این بخش در هر ۱۴ ساعت یک بار گردشِ وضعیِ کامل دارد.

• محورِ فرضیِ چرخشِ این سیاره به اندازه‌ای انحراف دارد که کم‌وبیش به صفحهِ چرخشِ سیاره‌ها پیرامونِ خورشید چسبیده است.
   
• این انحرافِ زاویه در بیشتر سیاره‌های سامانهِ خورشیدی بیشتر از ۳۰ درجه نیست، برای نمونه، درباره زمین ۲۳.۵ درجه می‌باشد، اما در اورانوس این زاویهِ انحراف برابر با ۹۸ درجه است.
   
• بسیاری از ستاره‌شناسان بر این باورند که برخوردِ جرمی به اندازهِ زمین با اورانوس در آغاز پیدایش این سیاره، به رُخ دادنِ چنین انحرافِ بزرگی انجامیده است.
   
• جرمِ اورانوس ۱۴.۵۳ برابرِ جرمِ زمین و یک بیستمِ جرمِ بزرگترین سیارهِ سامانهِ خورشیدی، هرمز، می‌باشد.
   
• میانگینِ چگالیِ اورانوس ۱/۲۷ گرم در هر سانتیمتر مکعب است، این اندازه برابر با ۱/۲۵ چگالیِ آب می‌باشد.

نیروی گرانشِ این سیاره ۹۰% نیروی گرانشِ زمین است، به این معنا که اگر جسمی در زمین ۱۰۰ گرم وزن داشته باشد در اورانوس ۹۰ گرم خواهد بود.

• اتمسفرِ این سیاره آمیخته از ۸۳% هیدروژن، ۱۵% هلیوم، ۲% مِتان و اندکی اِتان و دیگر گازها می‌باشد.
   
• فشارِ اتمسفر در زیرِ لایهِ گازهای متان کم‌وبیش ۱۳۰ کیلوپاسکال (Kilopascal) نزدیک به یک سومِ فشار بر روی زمین است.

ابرهای آشکارِ اورانوس که به رنگِ سبز و آبیِ کمرنگ می‌باشند سراسر این سیاره را پوشانده‌اند.

• تصاویری از اورانوس که از ماهوارهِ کاوشگرِ «ویجر ۲» (Voyager 2) گرفته شده و به کمکِ کامپیوترها پردازش شده‌اند، نوارهای بسیار کمرنگی را در میانِ ابرها و موازی با استوا نشان می‌دهند. پدیدار شدنِ این نوارها از گردآمدنِ ابرهایی است که با رخنه کردنِ پرتوی خورشید به درونِ گازهای متان، پدید می‌آید.